Bartosz Obermüller

Chcę dziś opowiedzieć historię Marka, doświadczonego projektanta, który po latach pracy w branży postanowił podzielić się swoją wiedzą z młodszym pokoleniem. Organizując warsztaty i szkolenia, liczył na to, że jego bogate doświadczenie pomoże innym uniknąć błędów, które on sam popełniał na początku swojej kariery. Jego intencje były szlachetne, a entuzjazm zaraźliwy. Jednak, pomimo jego najlepszych chęci, uczestnicy warsztatów często opuszczali salę zdezorientowani, zniechęceni i z poczuciem, że materiał był dla nich zbyt skomplikowany. 

Co poszło nie tak? Odpowiedź leży w fenomenie znanym jako klątwa wiedzy.

Klątwa wiedzy to psychologiczne zjawisko, w którym osoba posiadająca dużą wiedzę na dany temat ma trudności z przekazaniem tej wiedzy osobom mniej zorientowanym w temacie. Jest to efekt braku świadomości tego, jak mało wie ktoś, kto nie jest ekspertem w danej dziedzinie. Zjawisko to dotyka nie tylko ekspertów i nauczycieli, ale także liderów biznesu, menedżerów projektów, a nawet rodziców próbujących wytłumaczyć coś swoim dzieciom.

Marek, z całym swoim doświadczeniem, zapomniał, że kiedyś również był początkujący i wiele rzeczy, które dla niego są teraz oczywiste, kiedyś nie były. W jego wyjaśnieniach brakowało podstaw, kontekstu, przykładów z życia wziętych, które pomogłyby uczestnikom zrozumieć skomplikowane koncepcje. Zamiast tego, Marek skupiał się na zaawansowanych technikach i narzędziach, które były dla niego codziennością, ale dla uczestników jego warsztatów były abstrakcją.

Aby przełamać klątwę wiedzy, kluczowe jest zrozumienie, że komunikacja jest dwukierunkowa. To nie tylko o to, co mówimy, ale także o to, jak to jest odbierane. Musimy wyjść poza naszą perspektywę eksperta i postawić się w sytuacji osoby, której staramy się coś wytłumaczyć. Potrzebujemy empatii, aby zrozumieć, skąd ona przychodzi, jakie ma doświadczenia i jakie może mieć trudności w zrozumieniu danego tematu.

Gdy Marek zdał sobie sprawę z tego problemu, postanowił zmienić swoje podejście. Zamiast zakładać, że jego uczestnicy mają taką samą wiedzę jak on, zaczął od zadawania pytań, które pomogły mu zrozumieć ich poziom wiedzy i doświadczenia. Zamiast od razu przechodzić do zaawansowanych tematów, zaczął od podstaw, stopniowo wprowadzając bardziej skomplikowane koncepcje. Używał prostego języka, unikał branżowego żargonu i ilustrował swoje wyjaśnienia licznymi przykładami.

Wprowadził także elementy interaktywne, takie jak ćwiczenia i dyskusje grupowe, które pozwalały uczestnikom aktywnie uczestniczyć w procesie uczenia się i zadawać pytania w trakcie, a nie po fakcie. To wszystko pomogło przełamać barierę między nim a uczestnikami, sprawiając, że materiał stał się dla nich bardziej przystępny i zrozumiały.

Klątwa wiedzy to nie tylko problem nauczycieli czy trenerów. Liderzy biznesu często zakładają, że ich zespoły mają taką samą wiedzę na temat projektów czy strategii firmy, jak oni sami. To może prowadzić do nieporozumień, frustracji i w efekcie do nieefektywności. Dlatego tak ważne jest, aby liderzy ciągle zadawali sobie pytanie: „Czy moje zespoły naprawdę rozumieją, co do nich mówię? Czy dostarczam im wystarczająco kontekstu i informacji, aby mogli efektywnie wykonywać swoją pracę?”

Podobnie, w komunikacji z klientami czy inwestorami, zakładanie, że rozumieją oni branżę czy produkt tak samo dobrze, jak my, może prowadzić do nieporozumień i utraty potencjalnych szans biznesowych. Dlatego tak ważne jest, aby dostosowywać swoje komunikaty do poziomu wiedzy i doświadczenia naszych rozmówców.

Żeby lepiej zilustrować niebezpieczeństwa związane z istnieniem klątwy wiedzy, przedstawię kilka przykładów prezentujących aspekty naszego życia codziennego, w których może ona wystąpić.

Wyobraź sobie sytuację, w której doświadczony programista komputerowy pisze podręcznik użytkownika dla nowego oprogramowania. Znający wszystkie szczegóły i skróty klawiaturowe, może on pominąć kluczowe kroki w procesie instalacji lub użytkowania programu, zakładając, że są one oczywiste dla użytkownika. Osoba, która nie ma takiej wiedzy technicznej, może się jednak poczuć zagubiona i sfrustrowana, ponieważ instrukcje są dla niej niejasne i niekompletne. W tym przypadku klątwa wiedzy sprawia, że programista nie jest w stanie efektywnie przekazać swojej wiedzy mniej doświadczonemu użytkownikowi.

Innym przykładem może być osoba wychowana w jednej kulturze, która może mieć trudności ze zrozumieniem pewnych zachowań lub zwrotów językowych charakterystycznych dla innej kultury. Na przykład, amerykański menedżer może używać wielu idiomów i zwrotów, które są dobrze zrozumiałe w Stanach Zjednoczonych, ale mogą być mylące lub niezrozumiałe dla jego współpracowników z innych krajów. Klątwa wiedzy sprawia, że menedżer nie zdaje sobie sprawy z tego, że jego sposób komunikacji może być trudny do zrozumienia dla osób z innych kultur.

Nauczyciel z wieloletnim doświadczeniem w nauczaniu matematyki może mieć trudności z przekazywaniem swojej wiedzy uczniom, którzy dopiero zaczynają się uczyć tego przedmiotu. Znajomość wszystkich wzorów i reguł może sprawić, że nauczyciel pomija podstawowe wyjaśnienia, zakładając, że są one oczywiste dla uczniów. Klątwa wiedzy może w tym przypadku prowadzić do tego, że uczniowie czują się zagubieni i zdemotywowani, ponieważ materiał wydaje się dla nich zbyt trudny i niezrozumiały.

To zjawisko ma także bardzo wymierne konsekwencje w zakresie relacji biznesowych.

Pracownik działu technicznego przedstawiający nowy produkt swoim kolegom z działu sprzedaży może używać technicznego żargonu i szczegółowych opisów, które są dla niego oczywiste, ale mogą być niezrozumiałe dla osób, które nie są tak zaznajomione z technicznymi aspektami produktu.

Innym przykładem może być doświadczony menedżer prowadzący szkolenie dla nowo zatrudnionych pracowników, który może nie zdawać sobie sprawy z tego, jak wiele jego wiedzy jest dla niego oczywiste, a co może być dla nowicjuszy zupełnie nowe i skomplikowane.

Przedstawiciel firmy, który jest głęboko zanurzony w specyfice swojej branży, może używać branżowego słownictwa i zakładać pewne rzeczy jako oczywiste, podczas gdy klient, który nie jest tak dobrze zorientowany w temacie, może czuć się zagubiony i niedoceniony.

W każdym z tych przypadków klątwa wiedzy prowadzi do nieefektywnej komunikacji i nieporozumień, a w efekcie może powodować spore konsekwencje dla próbujących się porozumieć stron.

Klątwa wiedzy jest zjawiskiem, z którym każdy z nas może się spotkać, niezależnie od branży czy stanowiska. Jest to wyzwanie, ale jednocześnie okazja do rozwoju naszych umiejętności komunikacyjnych i budowania lepszych relacji zarówno w środowisku zawodowym, jak i prywatnym. Przełamanie klątwy wiedzy wymaga od nas empatii, cierpliwości i gotowości do ciągłego uczenia się i dostosowywania naszych metod komunikacji. Warto jednak podjąć to wyzwanie, ponieważ efektywne dzielenie się wiedzą to klucz do sukcesu w dzisiejszym szybko zmieniającym się świecie.

Udostępnij ten artykuł